چرا ذخیره سازی گاز نداریم!؟ اما و اگرهای انحلال شرکت ذخیره سازی گاز

داغ غفلت از ذخیره سازی گاز
به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: مطرح شدن احتمال قطعی گاز، به همراه انتشار اخباری مبنی بر قطع سوآپ گازی ترکمنستان، نگاه‌ها را به یک مسئله مغفول در صنعت گاز یعنی ذخیره سازی معطوف کرد. رسانه‌ها نیز در روز‌های اخیر به کم کاری‌های صورت گرفته در این عرصه در دولت قبل و به خصوص انحلال شرکتی به نام شرکت ذخیره سازی گاز اشاره کرده اند. با این حال، به نظر می‌رسد این ماجرا ابعاد و جزئیات بیشتری دارد و ریشه آن به سال‌های قبل‌تر و جریان خصوصی سازی این شرکت بر می‌گردد.

فارغ از این موضوع، کاستی‌های صورت گرفته در ذخیره سازی گاز، موضوعی است که هم اینک دولت سیزدهم به دنبال جبران آن است و رئیس جمهور دستور آن را به وزارت نفت داده است. به گزارش خراسان، اگر چه هشدار ناترازی گاز از سال ۹۹ به طور رسمی و در قالب سند تراز تولید و مصرف گاز طبیعی تا افق ۱۴۲۰ داده شده بود، اما به نظر می‌رسد به این هشدار‌ها توجه کافی نشده است.

سند مذکور، با بررسی ابعاد مختلف تولید و مصرف گاز در کشور نشان می‌داد که تراز (تفاضل مصرف از عرضه) لااقل در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۴ به ناحیه منفی وارد می‌شود. یعنی مصرف از عرضه پیشی خواهد گرفت. در هر صورت زمستان امسال و سرما‌های اخیر نشان داد که این هشدار‌ها به واقعیت تبدیل شده اند. به طوری که مصرف گاز بخش خانگی در شرایطی از ۷۰۰ میلیون متر مکعب در روز عبور کرد و اگر چه وضعیت تامین گاز بخش خانگی چندان با دشواری مواجه نشد، اما فشار زیادی به بخش‌های دیگر مانند صنایع بزرگ وارد کرد.

حفره خطرناک بی توجهی به ذخیره سازی گاز پیدا شد

اگر از بخش بزرگی از راهکار‌های پیش روی صنعت گاز کشور نظیر توسعه و اکتشافات جدید میادین، کاهش وابستگی انرژی کشور به گاز، قرارداد‌های بلندمدت سوآپ گاز برای تعدیل فشار و کسری منطقه‌ای گاز در شمال کشور و ... و به خصوص نیاز به سرمایه گذاری داخلی و خارجی برای همه این کار‌ها فاکتور بگیریم، مسئله‌ای که هم اینک بیش از سایر موارد جنجالی شده، رها شدن سیاست ذخیره گاز در سال‌های گذشته است. موضوعی که دیروز نیز رئیس جمهور به آن اشاره کرد. به گزارش خبرگزاری فارس، ابراهیم رئیسی دیروز و در جریان حضور سرزده خود در شرکت ملی گاز، گفت: «موضوع ذخیره‌سازی گاز و نفت از مسائل بسیار مهم به ویژه برای شرایط بحرانی و غیرقابل پیش‌بینی است که متاسفانه در یک مقطعی مورد بی‌توجهی قرار گرفته و شرکت ذخیره‌سازی منحل شده است. وزارت نفت پس از پایان شرایط ویژه فعلی باید حتماً این موضوع را مورد توجه جدی قرار دهد.»

ماجرای شرکت ذخیره سازی گاز چیست؟

شرکت ذخیره سازی گاز یکی از شرکت‌های فعال در زمینه ذخیره سازی بوده است. این شرکت طبق اظهارات حیدری، مدیر عامل شرکت نفت مناطق مرکزی در گفتگو با روزنامه ایران، سال ۹۷ منحل شده است. با این حال، به نظر می‌رسد این که ریشه مشکلات کنونی را صرف انحلال این شرکت آن هم در دولت قبل بدانیم، چندان دقیق نیست چرا که اسنادی در رسانه‌ها مبنی بر آغاز سیکل واگذاری (انحلال) این شرکت از سال ۹۰ (دولت دهم) منتشر شده است. اقتصاد آنلاین در این باره گزارش داد: مصوبه واگذاری این شرکت در دولت روحانی و در راستای سیاست کوچک سازی ساختار اجرا شد. طبق این گزارش هم اکنون ذخیره سازی گاز در شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران (یکی از شرکت‌های تابعه شرکت ملی گاز ایران) در حال فعالیت است و روزانه ۲۲ میلیون متر مکعب گاز (با استفاده از دو مخزن سراجه با ظرفیت تزریق ۱۰ میلیون متر مکعب و مخزن شوریجه با ظرفیت تزریق روزانه ۱۲ میلیون متر مکعب) به شبکه سراسری تزریق می‌کند.

تبعات یک اشتباه راهبردی

هر چند واگذاری این شرکت طبق مصوبات هیئت واگذاری (ذیل اصل ۴۴) صورت گرفته، اما این مسئله نافی کاستی‌های صورت گرفته در زمینه ذخیره سازی گاز نیست. آمار‌های ارائه شده در گزارش روزنامه ایران نشان می‌دهند در شرایطی که در بسیاری از کشور‌های دنیا، بین ۱۰ تا ۱۲ درصد گاز مصرفی روانه مخازن ذخیره سازی می‌شد و این رقم در کشور‌های دیگر نظیر کشور‌های اروپایی ۲۲ درصد، روسیه ۱۹ درصد، آمریکا ۱۶ درصد، ترکیه ۷ درصد و در ایران فقط ۱.۷ درصد است، این میزان در کشور ما در محدوده ۱.۷ درصد باقی مانده است. در این زمینه، مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز با انتقاد از انفعال وزارت نفت در دولت‌های یازدهم و دوازدهم در زمینه توسعه ذخیره‌سازی گاز گفته است که در دولت یازدهم، نه تنها هیچ اقدامی برای توسعه ذخیره‌سازی گاز انجام نشد، بلکه حتی یک قرارداد بالادستی هم به امضا نرسید.

اگر ذخیره سازی گاز می‌داشتیم

پیش بینی‌ها نشان می‌دهند که در مجموع، امسال صنعت نفت با روزانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب ناترازی گاز مواجه است. این در حالی است که برخی تحلیل‌ها حاکی از آن است که اگر ذخیره سازی طبق استاندارد‌های خود، نظیر ارقامی که در بالا به آن اشاره شد، جدی گرفته و عمل می‌شد، میزان کسری کنونی گاز تا ۵۰ درصد یعنی ۱۰۰ میلیون متر مکعب در روز نیز کاهش می‌یافت. با این حال، پایگاه خط انرژی مدعی شده است که دولت سیزدهم دوباره پروژه‌های ذخیره‌سازی گاز در ۱۴ طرح با مجموع سرمایه‌گذاری ۵ میلیارد دلار را در دستور کار قرار داده و تا سال ۱۴۰۶ ایران به ظرفیت عرضه ۱۰۰ میلیون متر مکعب گاز خواهد رسید. موضوعی که البته باید منتظر ماند و دید که در عمل چگونه پیش می‌رود.